Dat Zwarte Piet al jaren ter discussie staat mag inmiddels duidelijk zijn. Waar een decennium geleden Sinterklaas nog geflankeerd door Zwarte Pieten het schoolplein op reed, is dat nu wel anders. Op tientallen basisscholen in Den Haag en Utrecht is Zwarte Piet inmiddels taboe. De Goedheiligman moet het daar voortaan alleen doen. Hoe staat het eigenlijk met de viering van Sinterklaas in Amsterdam? AmsterdamFM zocht het uit.
 

De IJdoornschool, een openbare basisschool in Amsterdam Noord, zegt in een reactie dat er eigenlijk nooit reacties van ouders zijn geweest op de Sinterklaasviering. Het debat over Zwarte Piet heeft op de IJdoornschool, een zwarte school, nooit echt geleefd. Bovendien hadden de Pieten al nooit de uiterlijke kenmerken – het zwarte gezicht, de rode lippen en de gouden oorringen – waarover zoveel discussie wordt gevoerd. Sinds vorig jaar heeft de school besloten om de Pieten allemaal verschillende kleuren te geven. Het schoolbestuur huldigt het credo dat er niet te moeilijk moet worden gedaan. “Als de gedachte maar zuiver is”, besluit de school.

Op de Amsterdam International Community School in Amsterdam-Zuid wordt Sinterklaas wel gevierd, maar op een sobere manier en zónder Zwarte Piet. De internationale school geeft les aan kinderen uit de hele wereld en vindt een Sinterklaas mét Zwarte Pieten daar niet bij passen, zegt de receptionist van de AICS. Wel vindt de school het belangrijk om de kinderen iets mee te geven van de Nederlandse tradities en om die reden wordt er een Engelstalige Sinterklaas ingezet.

Arie Buur, directeur van de Cornelis Vrijschool – een vrije school in Amsterdam-Zuid – is er nog niet helemaal uit. Op zijn school wordt wel gesproken over de kleur van Piet, maar een duidelijke keuze is nog niet gemaakt. De discussie over Zwarte Piet leeft niet heel erg en volgens Buur blazen de media de discussie veel te veel op. De ‘opschudding’ over Zwarte Piet leeft volgens Buur maar bij een klein deel van de bevolking.

De islamitische school As Siddieq viert sowieso geen Sinterklaas, omdat dat niet past binnen de identiteit van de school. Ook andere christelijke feestdagen, zoals Kerst, worden niet gevierd. De leerlingen weten vanzelfsprekend van het bestaan van de feestdagen af, maar op school worden alleen de islamitische feestdagen gevierd, laat de school weten.

Een schooldirecteur, die met naam genoemd wil worden, zegt dat zijn school de richtlijnen volgt die ook het organisatiecomité voor de intocht van de Goedheiligman in de stad hanteert. Dat houdt in dat er zowel Zwarte Pieten als gekleurde Pieten rondlopen. Vorig jaar heeft zijn school op deze manier het Sinterklaasfeest gevierd en dit is zonder ophef of problemen verlopen. Sterker nog: de school kreeg complimenten voor de wijze waarop Sinterklaas werd gevierd. De organisatie van de festiviteiten waren voor een groot deel overigens in handen van de ouders en de ‘neuzen stonden allemaal dezelfde kant op’. Omdat de richtlijnen van de gemeente werd gevolgd, was er eigenlijk nauwelijks sprake van discussie.

De richtlijnen waarover de schooldirecteur sprak stammen uit 2014. Toen werd de intocht in Amsterdam zelfs inzet van een rechtszaak. Uiteindelijk werd door de rechter besloten dat de gemeente Amsterdam zelf een afweging moet maken over de viering, waarbij de belangen van alle partijen moeten worden meegewogen.

In een persbericht schrijft het comité dat de intocht in Amsterdam organiseert dat de traditie dat Zwarte Piet door de schoorsteen komt en om die reden zwarte vegen in het gezicht heeft ‘zichtbaarder’ wordt gemaakt. “Zwart áls roet wordt zwart ván roet. Dat is de verandering. Het maakt de Schoorsteenpiet niet uit dat hij knecht is. Het enige verschil met vroeger is dat het schoorsteenverhaal nu zichtbaar wordt. De traditie houden we gewoon in stand”, aldus voorzitter Adriaan Krans.

De koepel van Amsterdamse schoolbesturen BBO heeft begin oktober op basis van een inventarisatie een advies uitgebracht aan 220 basisscholen. Kern van het advies is dat het Sinterklaasfeest een feestelijke aangelegenheid moet zijn en er worden géén strikte richtlijnen opgelegd. Scholen moeten zelf een beslissing nemen, schrijft de koepel in een persbericht, en moeten ‘in dialoog met ouders, leerkrachten en directie’ tot afspraken komen die voor niemand kwetsend zijn. “Het Sinterklaasfeest is verankerd in de samenleving, maar zal in de uitvoering veranderen tot een voor iedereen aantrekkelijke en te waarderen aangelegenheid.”

Gevraagd naar het nogal ‘vage’ advies van BBO zei ambtelijk secretaris Jan Hus dat het advies eigenlijk niet zo relevant meer is, omdat veel scholen de aanpassingen aan het Sinterklaasfeest al hebben doorgevoerd. “Het schokeffect is weg”, aldus Hus, die meent dat de discussie eigenlijk al gevoerd is. Hij voegt er nog aan toe dat het advies helemaal niet vaag is, omdat heel duidelijk wordt gesteld dat de viering niet discriminerend mag zijn. Sommige mensen zien Zwarte Piet echter niet als discriminerend, waardoor de situatie kan ontstaan dat er alsnog een traditionele Zwarte Piet bij de Sinterklaasviering kan opduiken. Hus bevestigde dat sommigen inderdaad zo zouden kunnen denken, maar dat dit niet echt een rol speelt, omdat de vieringen in de meeste gevallen toch al zijn aangepast.

Het is duidelijk: veel scholen zeggen in een reactie dat er eigenlijk geen discussie meer over het Sinterklaasfeest wordt gevoerd. De discussie lijkt binnen de meeste schoolmuren al passé te zijn of heeft überhaupt niet echt geleefd. Op de meeste Amsterdamse basisscholen is het Sinterklaasfeest gewoon aangepast, zonder dat daar veel ophef over is ontstaan. In gesprekken komt daarnaast naar voren dat een aantal scholen het nog te vroeg vindt om het over Zwarte Piet te hebben. Dat is opvallend, aangezien de discussie steeds eerder in het jaar al in het nieuws komt.

De komende jaren moet duidelijk worden hoe het feest van Sinterklaas in Nederland eruit gaat zien: op televisie, in de klas, in winkels en tijdens de intochten. Met of zonder Piet, met gekleurde Pieten of met Roetpieten. In de Amsterdamse lerarenkamers lijkt de discussie al gevoerd: Sinterklaas wordt gewoon gevierd. Met Pieten. En pepernoten. Voor iedereen. Maar nadrukkelijk niet discriminerend of kwetsend. Of iedereen zich daar in kan vinden, dát is nog onduidelijk.