Sjaak Scheele

Big Brother is vooral bekend geworden door het tv-programma waarin camera’s een aantal mensen dag en nacht volgden. Ze hadden zich daartoe vrijwillig laten opsluiten. Oorspronkelijk komt de idee van Big Brother uit het boek ‘1984’ van George Orwell. Daarin gebeurt het bespieden allesbehalve vrijwillig. Het betreft een toekomstvisie over een almachtige staat die met behulp van zogenoemde telescreens de onderdanen inderdaad onderdanig houdt. Een telescreen is een combinatie van tv, camera en microfoon. De tv-functie dient om voortdurend propaganda uit te braken.

Orwell weet de uitwerking voor de constant bespieden indringend te beschrijven. Zo merkt hij op dat bij het lezen van een emotioneel bericht het niet moeilijk is om je gezicht als een pokerface in de plooi te houden. Ook de beheersing van de ademhaling is mogelijk, zij het met enige inspanning. Maar het bonzen van je hart valt niet te beheersen en het telescreen is gevoelig genoeg afgesteld om dat op te pikken. Het is gevaarlijk mens te zijn met emoties.

Dat privacy een van de belangrijke universele mensenrechten is, dat inmenging daarin als een vergrijp geldt, wordt genoemd in artikel 12. Maar die waren lang geleden opgesteld. Is verandering niet broodnodig? Waar het tv-programma Big Brother nog niet helemaal serieus was, haalt de realiteit de fictie snel in. De privacy komt hoe langer hoe meer onder vuur te liggen. Wanneer Edward Snowden bekendmaakt dat onze electronische berichten onderzocht worden, valt hem een klopjacht ten deel. Big Brother laat niet met zich spotten. Ook burgemeester Van der Laan doet mee met de trend. Hij heeft besloten een camera te laten plaatsen om een gezin in Noord in de gaten te houden. Eén specifiek gezin!

Hoe verloopt de gedachtegang van zo’n burgemeester? Een poging: Wie is John de Mol, de programmaker, nou helemaal? Wat hij kan, kan ik, Eberhard van der Laan, toch veel beter. Ik ben burgemeester. Mijn besluiten zijn echt belangrijk. Als er rechten zijn die ik met de voeten treedt, soit. Het duurt toch eindeloos voordat zo’n besluit door de lange rechtsgang van internationaal recht terecht wordt gewezen.