Gast: Caro Verbeek, kunsthistoricus
Deze week spreekt Robert van Altena met Caro Verbeek over geur en reuk in de beeldende kunst.
Caro Verbeek heeft de afgelopen jaren het geurgebruik bestudeerd in het werk van Filippo Marinetti en de andere futuristen. Op dit onderzoek ‘Ruiken aan de tijd. De olfactorische dimensie van het futurisme (1909-1942)’ is Verbeek onlangs gepromoveerd.
In Springvossen is er in honderden uitzendingen nog niet eerder aandacht besteed aan geur in de kunst. Wellicht is dat exemplarisch voor een algemenere veronachtzaming. Er valt veel te leren en te ontdekken over de wereld van de geuren, en daarmee ook over onszelf: over ons ondergewaardeerde reukvermogen en de eveneens ondergewaardeerde rol die het speelt in onze ervaring en waardering van kunst én, zonder enige overdrijving, van de wereld in ruimere zin. Eén aflevering, zo wordt tijdens het gesprek besloten, volstaat dan ook niet. Daarom volgt binnenkort nog een aflevering met Caro Verbeek waarin we dieper ingaan op haar inzichten over de futuristen.
Voor de vervolg-aflevering:
Maar in deze eerste uitzending beweegt het gesprek heen en weer door de tijd: het werk van Job Koelewijn** komt bijv. ter sprake en de gebedsnoot, een 16e eeuws microsculptuur*** maar ook ‘De Neus’ een verhaal van de 19e eeuwse schrijver Nikolaj Gogol en historicus Johan Huizinga i.v.m. het verlangen naar een zinnelijke historische ervaring.
.
Zo rakend aan verschillende disciplines in verschillende tijden krijgen we een eerste indruk van een wereld van vervlogen geuren en van de instrumenten waar Verbeek zich van bedient om deze toch te kunnen bestuderen en zelfs met het publiek te delen. Veel geuren uit het verleden zijn daadwerkelijk vervlogen, andere worden ten onrechte als verloren beschouwd, soms gecamoufleerd door bijvoorbeeld een woord dat in ongebruik is geraakt, weer andere geuren laten zich reconstrueren waardoor een deel van het verleden opeens direct ervaren kan worden.
Het is geen nieuw inzicht, Spinoza schreef er al over aan het begin van het derde boek van zijn Ethica, maar we doen er goed aan er vaker bij stil te staan; in de wisselwerking tussen de rede, de zintuigen en onze emoties verschuilen wij ons vaak achter de illusie dat we ons hebben onttrokken aan de orde van de natuur maar u en ik, we zijn dierlijker dan we denken. (RvA)
.
.
* Dit gesprek werd voor het eerst uitgezonden op 5 november 2020
** Voor gesprekken met beeldend kunstenaar Job Koelewijn: aflevering 284 (4 april 2017) & aflevering 388 (26 oktober 2020).
*** Voor het gesprek met Frits Scholten, conservator beeldhouwkunst van het Rijksmuseum over de gebedsnoot: aflevering 289 (5 september 2017).
Springvossen is ook te beluisteren onder AmsterdamFM op de diverse podcast platforms — te vinden via Linktree — & op Salto Amsterdam.
.
Foto: afbeelding 784 Sensory areas of the head, showing the general distribution of the three divisions of the fifth nerve uit: Henry Gray (1825–1861). Anatomy of the Human Body. (edition 1918)
<> alle afleveringen
EINDREDACTIE: ROBERT VAN ALTENA
CONTACT: SPRINGVOSSEN[at]GMAIL.COM
.
MUZIEK
Opening: Anton Webern, ‘Variationen’, Op.27, II. Sehr schnell (1936) door Michuko Uchida – piano . Album: Schoenberg – Berg – Webern. Michuko Uchida en het Cleveland Orchestra o.l.v. Pierre Boulez (2000, Philips)
Slot: Thelonious Monk, ‘Raise Four’ met Thelonious Monk – piano, Charlie Rouse – tenor saxophone, Larry Gales – bass, Ben Riley – drums. Album: Thelonious Monk, ‘Underground’ (1968, Columbia Records)
More Berichten for Show: Springvossen
