Een gesprek over de Cahiers, het ‘geheime œuvre’ van dichter, denker Paul Valéry (1871-1945).
Gast: Jan Fontijn, schrijver en literatuurwetenschapper
U kunt de uitzending hier terugluisteren
Paul Valéry verschijnt omstreeks 1890 in Parijs als een dichter temidden van dichters. Hij is bevriend met André Gide, Pierre Louÿs, Paul Léautaud en is als een zoon voor de meester om wie zij zich verzamelen; Stéphane Mallarmé. Valéry publiceert gedichten, enkele intrigerende essays en Monsieur Teste —een novelle die weigert novelle te zijn, een werk waarmee hij onder de Surrealisten in de jaren ’20 een cultstatus zal bereiken. Alles wijst op een grote schrijverscarrière maar dan verdwijnt Valéry twintig jaar van het literaire toneel om in 1917 een hoofdrol voor zichzelf op te eisen met de publicatie van het gedicht La Jeune Parque . Het is de late vervulling van een belofte. Dit geconcentreerde meesterwerk kan worden gelezen als een eerbetoon aan het symbolisme van Mallarmé en aan een cultuur die samen met miljoenen mensenlevens lijkt te zijn vertrapt in en om de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog. Voor Valéry persoonlijk is La Jeune Parque de verzoening van de poëzie, van het maken van poëzie, met zijn Cahiers, zijn denken.
Daarna publiceert Valéry nog andere gedichten, vele essays en vervult hij als schrijver zijn maatschappelijke potentie. Hij wordt in 1925 toegelaten tot de prestigieuse Académie Française, in 1937 creëert het Collège de France voor hem een leerstoel die hij naar eigen inzicht mag invullen.
Desondanks beschouwt Valéry zich in eerste instantie als de man die vanaf 1894 de zeer vroege uren van iedere ochtend wijdt aan het vastleggen van zijn gedachten in zijn notitieboeken, een schepper in potentie. Wat dit inhoud? Een avontuur van de geest:
Paul Valery (uit de serie”48 Portraits” door Gerhard Richter, 1971-72. Olieverf op linnen (70 x 55 cm)
“Niet voor het verleden maar voor de toekomst van mijn denken neem ik de pen op. Ik schrijf om te zien, om te maken, om te preciseren en voort te zetten, ik schrijf niet om wat is geweest te verdubbelen .” Paul Valéry [vert.RvA]
Jan Fontijn vertaalde Choses Tues / Waarover gezwegen wordt een selectie uit de Cahiers van Paul Valéry. Waarover gezwegen wordt en twee essays over Paul Valéry heeft Fontijn opgenomen in Kijk naar de vis (uitg.G.A.Van Oorschot, 2003). (Alleen nog antiquarisch te verkrijgen)
Springvossen op Facebook
