Sjaak Scheele

Weer bleek een hoogleraar fraude te hebben gepleegd. Op het vakgebied van antropologie ditmaal. Er gingen dagen voorbij, eigenlijk alle dagen tot onlangs, dat ik niet wist wat antropologie inhield. Blijkbaar bestudeert men vooral gemeenschappen die buiten de hoofdstroom van de maatschappij vallen, zoals sekten of nog onontdekte indianen.
Oud-professor aan de VU Mart Bax had het groots aangepakt. Collega-fraudeur Diederik Stapel is ruimschoots overklast. Bax stapelde 35 jaar lang verschillende vormen van wangedrag opeen. Het zo lang volhouden krijgt van mij de kwalificatie professioneel. Zo zijn op zijn publicatielijst van 161 artikelen er 64 niet bestaand. Zijn wel geschreven wetenschappelijke artikelen zouden evengoed onder de noemer fictie gepubliceerd kunnen zijn. En in zijn cv staan nooit verrichte docentschappen aan prestigieuze Amerikaanse universiteiten vermeld.

Een rapportage van een onderzoek in Medjugorje in Herzegovina was spectaculair. Medjugorje is het grootste rooms-katholieke bedevaartsoord in Zuidoost-Europa. Sinds kort eigenlijk. In de jaren 80 schijnt Maria er verschenen te zijn, de moeder van Jezus. Dat is een wonder, want ze is allang dood. Twijfels bestaan er echter over Maria’s verblijf in Medjugorje. Het is in ieder geval nooit officieel erkend door de rooms-katholieke kerk. Dus voer voor Bax om er zijn licht op te steken.

Als Maria daar was, kan er net zo goed een aan niemand bekend klooster bestaan. Bax draaide er zijn hand niet voor om. Maar zo’n saai monnikentehuis trekt geen aandacht. Iets interessanter wordt het al wanneer er een “kleine oorlog” zou hebben plaatsgevonden, een “bloedvete”, die aan 140 personen van de 3000 zielen tellende bevolking het leven zou hebben gekost. Het verhaal verzinnen en publiceren als wetenschap betekende een prestatie zoals die van Van Meegeren – de meester kunstvervalser.

Ik houd van mensen als Bax. Ze geven wat kleur aan de wetenschap. En dergelijke fraudeurs relativeren de positie van wetenschappelijk werk. Je kunt beweringen van wetenschappers met een korreltje zout nemen. Het zijn ook maar mensen die zich graag groter voordoen dan ze zijn.